Wagi i miary

odważniki

W 1818 roku w granicach Królestwa Polskiego, z inicjatywy Stanisława Staszica, opracowano nowy system miar, zwany “nowopolskim” Był on ściśle związany z systemem metrycznym, choć zrezygnowano z podziału dziesiętnego i zachowano dawne nazwy miar.
Podstawową jednostką długości była 1 linia równa 2 mm, kwarta odpowiadała objętości 1 litra, 1 granik równał się 8 miligramom.

Nowopolskie miary:

długości:

  • sążeń = 3 łokcie = 6 stóp = 72 cale = 864 linie = 1728 milimetrów 
  • łokieć = 2 stopy = 4 ćwierci = 24 cale = 288 linii = 576 milimetrów
  • stopa = 288 mm:  ćwierć = 6 cali = 144 mm;   cal = 12 linii = 24 milimetry
  • pręt = 15 stóp = 180 cali = 4320 milimetrów
  • mila = 4 ćwierć mile = 8 półćwierć mili, czyli staje milowe = 14816 łokci = 8534,3 metra

powierzchni:

  • sążeń kwadratowy = 36 stóp kw.
  • morga = 300 prętów kw. = 0,55976 ha 
  • włóka = 30 morgów = 16.7928 ha

objętości:

  • sążeń sześcienny (kubiczny) = 216 stóp sześciennych 
  • korzec = 4 ćwierci = 32 garnce = 128 kwart = 512 kwaterek = 128 litrów 
  • garniec = 4 kwarty = 4 litry 
  • kwarta = 4 kwaterki = 1 litr
  • kwaterka = 0,25 litra 

masy:

  • cetnar = 4 kamienie = 100 funtów = 1600 uncji = 3200 łutów = 12800 drachm = 38400 skrupułów = 921600 granów = 5068800 graników = 40,550 kg 
  • kamień = 25 funtów = 10,138 kg
  • funt = 32 łuty = 0.406 kg
  • łut = 0.013 kg
  • granik = 0.000008 kg

Dekret o miarach z dnia 8 lutego 1919 roku, podpisany przez Józefa Piłsudskiego, jeden z pierwszych aktów ustawodawczych niepodległego państwa, uznawał system metryczny jako obowiązujący w Polsce.